Ojciec Albin Łukiewski SAC urodził się 9 lipca 1898 roku w Lekartach na terenie diecezji chełmińskiej jako syn Jana i Cecylii z d. Bieniaszewskiej. We wrześniu 1911 roku rozpoczął naukę w wadowickim Collegium Marianum, lecz musiał ją przerwać z powodu powołania do wojska niemieckiego w związku z wybuchem światowej wojny. Walczył na froncie francuskim, brał udział m.in. w walkach pod Verdun, gdzie zastał go koniec wojny. W 1920 roku powrócił na wadowicki Kopiec i ukończył nauki gimnazjalne, a 21 września tamtego roku otrzymał sutannę pallotyńską, czyli czarną szatę z pelegriną przepasaną pasem na biodrach. Pierwszą profesję złożył 18 października 1922 roku w Wadowicach na ręce ks. Alojzego Majewskiego, a wieczystą 18 października 1925 roku na ręce ks. Alfonsa Mięcikowskiego. W międzyczasie odbywał studia filozoficzno-teologiczne w Wadowicach (1921-1926), a później na Uniwersytecie Warszawskim (1926-1927). Uwieńczeniem siedmioletniej formacji były święcenia kapłańskie, które otrzymał 20 czerwca 1926 roku w Krakowie z rąk abp. Adama Stefana Sapiehy.
Posługę kapłańską rozpoczął w 1926 r. na placówce pallotyńskiej w Sucharach na Kujawach, następnie w latach 1928-1931 przebywał w domu zakonnym w Wadowicach. Od 1931 roku przez 16 lat pracował w administracji Wydawnictwa Księży Pallotynów w Warszawie. W siedzibie wydawnictwa przy ul. Krakowskie Przedmieście 71 uczestniczył w publikacji takich periodyków jak „Polak-Katolik”, „Przegląd Katolicki”, „Posiew” i „Królowa Apostołów”. W maju 1934 roku został mianowany radcą regionalnym i ekonomem Stowarzyszenia Apostolstwa Katolickiego. To na nim spoczął ciężar spłaty długów holenderskiej pożyczki w wysokości 150 tys. zł, które polska prowincja pallotynów zaciągnęła na budowę gmachu seminarium duchownego w Ołtarzewie i domu prowincjalnego na Pradze, a które zainwestowano nieopatrznie w dziennik „Polska”. Gazeta nie cieszyła się dużym zainteresowaniem społecznym i upadła, co niemal doprowadziło pallotynów do bankructwa. Do wybuchu II wojny światowej pożyczka była prawie spłacona.
W sierpniu 1939 roku Rada Prowincjalna wysłała ks. Łukiewskiego do Szwecji, aby zbadał na miejscu możliwości przyjęcia posiadłości ofiarowywanej polskiej prowincji pallotynów przez nawróconego na katolicyzm barona Gustawa Armfelta, ożenionego z Polką Józefą z Pomian Hajdukiewiczów, i podjęcia tam pracy wśród Polonii szwedzkiej. Wojna przekreśliła te starania.
Okupację niemiecką aż do wybuchu powstania warszawskiego pallotyn spędził przy kościele garnizonowym w Warszawie przy ul. Długiej, podejmując od września 1939 roku funkcję kapelana w szpitalu Zakładu Ubezpieczeń Społecznych na rogu ulic Rozbrat i Książęcej. Wprowadził nowy styl, kładąc nacisk na częste kontakty z chorymi, codzienną obecność kapłana w szpitalu, przynajmniej dwukrotne w tygodniu odwiedziny chorych, a przy tym na prostotę i bezpośredniość. Podczas powstania warszawskiego posługiwał jako kapelan szpitala wojskowego przy ul. Czerniakowskiej. Używał konspiracyjnego pseudonimu Albin. W czasie bombardowania szpitala we wrześniu 1944 roku został przywalony gruzem, ale udało mu się wydostać. Ranny przeszedł nocą wśród ruin do kościoła wizytek, pełniąc tam do końca powstania funkcję kapelana. Po upadku powstania podzielił los tysięcy warszawiaków, którzy zostali wypędzeni ze stolicy i znalazł się w obozie przejściowym w Pruszkowie. Tuż po wyzwoleniu powrócił do Warszawy, aby uchronić przedmioty sakralne przed grabieżą oraz organizować duszpasterstwo obok kościoła garnizonowego. Mieszkał wówczas w ocalałym mieszkaniu wypalonego domu, ogrzewanym skąpo piecykiem żelaznym.
W lutym 1946 roku objął obowiązki kapelana w szpitalu Akademii Medycznej w Gdańsku Wrzeszczu. Przez dłuższy czas był jedynym kapłanem na tej placówce. Pomoc personalną ze stolicy otrzymywał tylko na niedziele, w pozostałe dni zaś musiał radzić sobie sam. Przygotowywał dzieci do I komunii świętej, spowiadał, głosił kazania, opiekował się starszymi i chorymi, których wyszukiwał w okolicy. W 1947 roku zamieszkał w domu przy ul. Elżbietańskiej 1, skąd obsługiwał szpital kolejowy oraz docierał do chorych i niedołężnych ludzi w domach. Odwiedzał ich raz w miesiącu, spowiadał, udzielał komunii świętej, podnosił na duchu i pocieszał. W latach 1953-1956 pełnił obowiązki rektora domu przy ul. Marii Skłodowskiej-Curie, od 1958 roku pierwszego radcy, a od września 1959 roku ojca duchownego domu (w tym czasie zrezygnował z nominacji na ekonoma domu przy ul. Elżbietańskiej). W ostatnich latach życia zmagał się z chorobą, lecz nie zwalniał tempa. W 1961 roku przeprowadził się do drugiej wspólnoty pallotyńskiej w Gdańsku przy ul. Elżbietańskiej. W dalszym ciągu obsługiwał szpital kolejowy, a rok później został ojcem duchownym wspólnoty.
Ojciec Łukiewski miał jeszcze jedną pasję, o której nie wszyscy wiedzieli. U schyłku życia odkrył w sobie talent kronikarsko-historyczny Postanowił napisać zwięzłą kronikę polskiej prowincji pallotyńskiej, którą opatrzył tytułem: Dzieje Stowarzyszenia Apostolstwa Katolickiego w Polsce Część pierwsza obejmowała lata 1907-1929, część druga lata 1930-1939, a część trzecia lata 1939-1943. Kronikę pisał na bazie swego pamiętnika liczącego ponad 500 stron maszynopisu. Zmarł rano 11 listopada 1968 roku w szpitalu przy ul. Łąkowej w Gdańsku.
Anna Małgorzata Gmyrek
Biogram powstał w ramach II edycji projektu.
Więcej informacji znajdziesz:
- „Gdy zaczniemy walczyć miłością…”. Portrety kapelanów powstania warszawskiego, Grzegorz Górny i Aleksander Kopaliński, Warszawa 2004.
- Chodyniecki Dariusz, Wojskowa służba kapelańska w czasie II wojny światowej, „Saeculum Christianum” 5 (1998), nr 2, s. 59–102.
- Krawczyk Maria Teresa, Działalność duszpasterska duchowieństwa diecezjalnego i zakonnego w powstaniu warszawskim, Warszawa 2001, mps w archiwum UKSW.
- Szwedo Bogusław, Kapelani wojskowi na drogach ku niepodległości, Warszawa 2019, str. 243–248.
- Zasada Stanisław, Duch’44 siła ponad słabością. Duchowi przywódcy Powstania Warszawskiego, Kraków 2018.
Źródła internetowe:
- Jaworski Piotr, Organizacja duszpasterstwa wojskowego wyznania rzymskokatolickiego w Siłach Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej w latach 1918–1939. Studium historyczno – prawne, cz. V Organizacja duszpasterstwa wojskowego po ratyfikacji konkordatu z 1925 r., Archiwum Ordynariatu Polowy Wojska Polskiego, 2005, http://archiwum-ordynariat.wp.mil.pl/pl/263_126.html [dostęp: 25.09.2020].
- Powstańcze biogramy – Stefan Kowalczyk, Muzeum Powstania Warszawskiego, https://www.1944.pl/powstancze-biogramy/stefan-kowalczyk,23291.html [dostęp: 24.09.2020].
- Śmierć nie jest końcem – o kapelanach powstania warszawskiego, Duszpasterstwo Wojskowe Garnizonu Radom i Grójec, 2020, https://parafia-wojskowa-radom.pl/smierc-nie-jest-koncem-o-kapelanach-powstania-warszawskiego/ [dostęp: 25.09.2020].
