Ksiądz Stefan Wyszyński urodził się 3 sierpnia 1901 roku w Zuzeli na Mazowszu, w rodzinie Stanisława Wyszyńskiego i Julianny z domu Karp. Mimo iż mała ojczyzna jego urodzenia znajdowała się w zaborze rosyjskim, Stefan był wychowywany przez rodziców w szacunku dla dziejów i kultury polskiej, co pozwoliło mu przetrwać czas dotkliwej rusyfikacji ziem polskich. W 1917 roku podjął decyzję o wstąpieniu do seminarium duchownego we Włocławku. Święcenia kapłańskie przyjął 3 sierpnia 1924 roku z rąk biskupa Wojciecha Owczarka, w katedrze włocławskiej. Pracował w parafii Przedecz oraz w parafii katedralnej we Włocławku. W tym mieście duszpasterzował wśród robotników, poznając trudne warunki ich pracy i życia. W 1929 roku uzyskał stopień naukowy doktora na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim na podstawie dysertacji Prawa, rodziny, Kościoła i Państwa do szkoły. Redagował periodyki naukowe „Słowo Kujawskie” i „Ateneum Kapłańskie”. Gdy po wybuchu II wojny światowej we wrześniu 1939 roku okazało się, że ksiądz Wyszyński jest na liście osób poszukiwanych przez gestapo, na polecenie bp. Michała Kozala wyjechał z Włocławka, co uchroniło go przed aresztowaniem i wywózką do obozu koncentracyjnego. W czasie wojny duszpasterzował w Kozłówce i Żułowie.
W 1942 roku przyjechał do Lasek, aby podjąć obowiązki kapelana w ośrodku dla ociemniałych dzieci. W czasie powstania warszawskiego 1944 roku został kapelanem Zgrupowania Armii Krajowej „Kampinos”, działał pod pseudonimem Radwan III. Spełniał tradycyjne czynności duszpasterskie, spowiadając rannych żołnierzy i niosąc im pocieszenie. Angażował się również we wszystkie czynności związane z pielęgnacją rannych. Codziennie odwiedzał wszystkich chorych i mierzył im temperaturę. Towarzyszył w czasie operacji umierającym żołnierzom. Prał, suszył i prasował bandaże, aby można nimi było opatrywać kolejnych rannych. Naprawiał i czyścił mundury, żeby żołnierze wracający do zdrowia mieli się w co ubrać. Pomagał wraz z niewidomymi chłopcami w przynoszeniu rannych do szpitala. Mimo szalejącego niebezpieczeństwa organizował regularne spotkania dla młodzieży świeckiej i sióstr zakonnych. Prowadził wykłady z ekonomii i spółdzielczości dla niewidomych. Uważał, że niewidomi, którzy zostaną wykształceni, powinni tworzyć spółdzielnie i własne zakłady, które pozwolą im godnie żyć. Szczęśliwie uniknął aresztowania, gdy na korytarzu budynku administracyjnego spotkał żołnierzy niemieckich, którzy zapytali go, czy wie, gdzie mieszka Wyszyński. Duchowny, zachowując spokój, wskazał im właściwe pomieszczenie, po czym oddalił się w kierunku kaplicy. Okupanci go nie znaleźli. Pod koniec powstania, idąc przez las, ks. Wyszyński widział z daleka fragment płonącej Warszawy. Wiatr wiejący od strony stolicy przywiał do niego nadpaloną karteczkę z napisem: „Będziesz miłował!”. On podniósł tę kartkę, przyniósł ją do kaplicy, położył na ołtarzu i powiedział, że to jest testament płonącej Warszawy dla nas.
W 1946 roku ksiądz Wyszyński otrzymał nominację na biskupa lubelskiego, a w 1948 roku został arcybiskupem metropolitą gnieźnieńskim i warszawskim, prymasem Polski. Był pasterzem dwóch archidiecezji, ponieważ w porządku kościelnym Gniezno i Warszawa były złączone unią personalną. Kierował Kościołem w Polsce w trudnym okresie reżimu komunistycznego. Podjął walkę o ocalenie chrześcijańskiej tożsamości narodu, aby uchronić go przed programową laicyzacją ze strony komunistów. Za swoją nieugiętą postawę zapłacił trzyletnim internowaniem, w latach 1953-1956. Domagał się respektowania zasad miłości, solidarności i wolności w życiu społecznym. Był aktywnym uczestnikiem Vaticanum II (1962-1965) oraz wziął udział w konklawe, które wyniosło na urząd papieski Jana Pawła II (16 października 1978 roku). Zmarł 28 maja 1981 roku. Został pochowany w archikatedrze św. Jana Chrzciciela w Warszawie.
Edgar Sukiennik (Mt 5,14)
Biogram powstał w ramach I edycji projektu.
Więcej informacji znajdziesz:
- Archiwum Muzeum Jana Pawła II i Prymasa Wyszyńskiego w Warszawie:
- Notacja z s. Faustyną ze Zgromadzenia Sióstr Franciszkanek Służebnic Krzyża [nagranie audio]
- Białkowski Michał, Sobór Watykański II. Polska historia, Warszawa 2022.
- Czaczkowska Ewa, Kardynał Wyszyński. Biografia, Warszawa 2013.
- Gościmska Alicja, Kamiński Ryszard, Laski w czasie okupacji 1939–1945, Warszawa 1987.
- Nitecki Piotr, Włocławskie dzieje ks. Stefana Wyszyńskiego, Wrocław 2008.
- Piasecki Bronisław, Ostatnie dni Prymasa Tysiąclecia, Warszawa 2020.
- Pylak Bolesław, Stefan Wyszyński – biskup lubelski 1946–1949, Lublin 2000.
- Raina Peter, Wybór papieża Jana Pawła II. Zapiski prymasa, Warszawa 2008.
- Raina Peter, Stefan kardynał Wyszyński. Prymas Tysiąclecia, 1, Wrocław 2016.
- Rastawicka Anna, Ten zwycięża, kto miłuje, Warszawa 2019.
- Szwedo Bogusław, Kapelani wojskowi na drogach ku niepodległości, Warszawa 2019, 587–601.
- Wysocki Wiesław Jan, Osaczanie Prymasa. Kardynał Stefan Wyszyński jako „podopieczny” aparatu bezpieczeństwa w latach 1953–1956, Warszawa 2002.
- Wyszyński Stefan, Pro memoria 1978, rkps
- Wyszyński Stefan, Zapiski więzienne, Paryż 1982.
