Ksiądz Stefan Marian Sydry urodził się 16 lipca 1894 r. w Górce w powiecie warszawskim. Zafascynowany postacią św. Stanisława Papczyńskiego, wstąpił do Zgromadzenia Księży Marianów. Święcenia kapłańskie przyjął 8 grudnia 1917 roku. Jego praca duszpasterska jest dość słabo rozpoznana. Wiadomo jedynie, że w chwili wybuchu powstania warszawskiego duchowny był wikariuszem parafii Matki Bożej Królowej Polski na Marymoncie. Nieco więcej wiadomo o jego pracy naukowej. Marianin uzyskał doktorat z prawa kanonicznego oraz przygotowywał obszerną biografię o. Papczyńskiego, stając się jednym z głównych biografów założyciela marianów. Publikacja ukazała się po raz pierwszy w 1937 roku i stanowi jedną z najcenniejszych publikacji o tej tematyce, gdyż większość dokumentów, z których korzystał ks. Sydry, uległa bezpowrotnemu zniszczeniu podczas II wojny światowej. Podczas kampanii wrześniowej 1939 roku ks. Sydry uczestniczył w obronie Warszawy jako kapelan w Szpitalu Ujazdowskim, a także w schronie pocztowców przy pl. Wareckim. W lipcu 1944 roku podziemna kuria polowa rozpoczęła bezpośrednie przygotowania do powstania. Ksiądz Tadeusz Jachimowski, pseud. Budwicz, zarządził odprawy kapelanów. Ostatnią taką odprawę zwołał ks. Stefana Kowalczyk, pseud. Biblia, 1 sierpnia 1944 roku o godzinie 11.00 w budynku kurialnym przy kościele garnizonowym przy ul. Długiej (lub w klasztorze pallotynów). W odprawie uczestniczyło czternastu kapelanów, wśród nich ks. Stefan Sydry, kapelan I Rejonu na Żoliborzu w II Obwodzie „Żywiciel” (Żoliborz) Warszawskiego Okręgu Armii Krajowej – Zgrupowanie „Żaglowiec”. Do powstania wciągnął go inny marianin – ks. Zygmunt Trószyński. Duchowny używał dwóch pseudonimów: Andrzej Nałęcz i Karol. 1 sierpnia o godz. 17.00 oddziały zgrupowania „Żaglowiec” pod dowództwem chorążego Szuby, pseud. Leszcz, rozpoczęły realizację wytyczonych działań. Powstańcy walczyli o Cytadelę, Forty Traugutta, plac Inwalidów oraz o tzw. Żoliborz Oficerski. W dniach 4-14 sierpnia 1944 roku ks. Sydry realizował zadanie montażu radiostacji nadawczej, a następnie organizował punkty duszpasterskie przy barykadach, kaplicę w przedszkolu przy ul. Pogonowskiego i stałą kaplicę w willi emerytowanego pułkownika lekarza. Najważniejszym wysiłkiem bojowym „Żaglowca” były dwa nieudane natarcia na Dworzec Gdański, przeprowadzone w nocy z 20 na 21 sierpnia podczas próby przebicia się oddziałów z Puszczy Kampinoskiej z odsieczą dla upadającego Starego Miasta. Straty zgrupowania w ludziach wyniosły 180 żołnierzy, 45 zaginęło, a 45 zostało rannych.
Rozkazem Dowódcy AK z 2 października 1944 roku ks. Sydry został odznaczony Złotym Krzyżem Zasługi z Mieczami. Po kapitulacji powstania opuścił stolicę wraz z ludnością cywilną i zamieszkał u bp. Jana Bogusza w Żukowie. Nie zaniechał jednak działalności konspiracyjnej – wręcz przeciwnie, działał aktywnie jako łącznik wikariusza generalnego Armii Krajowej i na jego polecenie przeprowadził wizytację duszpasterstwa w Brygadzie Świętokrzyskiej Narodowych Sił Zbrojnych.
Po zakończeniu wojny światowej wrócił do Warszawy. 12 grudnia 1948 roku otrzymał nominację na proboszcza nowo utworzonej parafii Świętej Rodziny na Zaciszu, powstałej na mocy dekretu bp. Zygmunta Choromańskiego, Wikariusza Kapitulnego. Funkcję tę pełnił do dnia 05 listopada 1952 r.
Tymczasem w parafii św. Wincentego a Paulo na Ochocie obsługiwanej przez Zgromadzenie Księży Misjonarzy brakowało świątyni , a tamtejsi parafianie kilkakrotnie występowali do władz państwowych z wnioskami o pozwolenie na budowę kościoła. W związku z brakiem odpowiedzi, latem 1953 roku mieszkańcy bez zezwolenia i oficjalnie bez wiedzy księdza proboszcza Stanisława Dymka zaczęli budować drewnianą kaplicę, w której 19 lipca po raz pierwszy odprawiono Mszę świętą. Dwa lata później potajemnie ukończyli budowę domu Bożego, za co rok później władze komunistyczne srogo zemściły się na całej wspólnocie. Na Kurii Metropolitalnej Warszawskiej wymogły usunięcie Księży Misjonarzy, zamianowanie proboszczem ks. Stefana Sydry i zmianę patrocinium parafii ze św. Wincentego a Paulo na Matki Bożej Królowej Świata. W tym czasie zniszczono nawet dokumenty dotyczące powstania i historii parafii, by zatrzeć wszelkie ślady działalności Zgromadzenia Misji w tym miejscu. Ksiądz Stefan Sydry był również pomysłodawcą i inicjatorem budowy kościoła na sąsiednim Rakowcu. W 1956 złożył formalny wniosek o pozwolenie na budowę świątyni na działce o powierzchni 11 tys. m2 stanowiącej cześć projektowanego osiedla mieszkaniowego. Uzyskał obietnicę zgody na wzniesienie obiektu sakralnego, a w stołecznej Radzie Narodowej złożono gotowy projekt kościoła autorstwa prof. Bohdana Pniewskiego. W 1958 roku na obsadzonej topolami działce posadowiono krzyż i postawiono baraki budowlane. Do trzymania pieczy nad mającą powstać parafią oddelegowano ks. Romualda Kołakowskiego, duszpasterza parafii Matki Bożej Królowej Świata, który później przez wiele lat toczył heroiczne zmagania z władzami komunistycznymi o możliwość zbudowania kościoła.
W 1964 roku ks. Sydry przeszedł na emeryturę i zamieszkał w mieszkaniu przy ul. Salezego na warszawskim Powiślu. Zmarł 11 marca 1981 roku w Warszawie i został pochowany na Cmentarzu Wawrzyszewskim.
Stefan Kołucki
Biogram powstał w ramach V edycji projektu.
Więcej informacji znajdziesz:
- „Gdy zaczniemy walczyć miłością…” Portrety kapelanów powstania warszawskiego, Grzegorz Górny, Aleksander Kopiński, Warszawa 2004.
- Jasiński Grzegorz, Żoliborz 1944. Dzieje militarne II Obwodu Okręgu Warszawa AK w Powstaniu Warszawskim, Pruszków 2009.
- Krasiński Józef, Cisi bohaterowie wojny i Powstania Warszawskiego: refleksje nad ludzkimi losami, „Saeculum Christianum” 13 (2006), nr 1, str. 99-140.
- Krawczyk Maria Teresa, Działalność duchowieństwa diecezjalnego i zakonnego w Powstaniu Warszawskim, Warszawa 2001, mps w archiwum UKSW.
- Rocznik Archidiecezji Warszawskiej zawierający spis duchowieństwa i parafii, Warszawa 1973.
- Sydry Stefan Marian (1894–1981) ksiądz rzymskokatolicki, kapelan Armii Krajowej, w: Polski Słownik Biograficzny, 46, Warszawa 1972.
- Sydry Stefan, Ojciec Stanisław Papczyński i jego dzieło w świetle dokumentów, Warszawa 1933.
- Wyszyński Stefan, Pro memoria, t. 1: 1948–1952, red. nauk. Paweł Skibiński, Wrocław 2017, str. 360, 370, 381.
Źródła internetowe:
- O Parafii Świętej Rodziny, Parafia św. Rodziny na Zaciszu, http://parafiaswrodziny.pl/o-parafii-wietej-rodziny/ [dostęp: 23.09.2023].
- Parafia Opatrzności Bożej na Ochocie, Archidiecezja Warszawska, https://archwwa.pl/parafie/warszawa-opatrznosci-bozej-na-ochocie/ [dostęp: 23.09.2023].
