Ks. Henryk Cybulski, ps. „Czesław”, urodził się w 1892 r. w Kozłowie, zmarł w 1975 r. w Lublinie. Podczas wojny major duszpasterstwa Wojska Polskiego, w trakcie powstania Warszawskiego kapelan Zgrupowania „Chrobry I” na Starym Mieście, następnie dzielił los powstańczy ze Zgrupowaniem „Chrobry II”.
Ksiądz Henryk Cybulski urodził się w Kozłowie 9 września 1892 r. Święcenia kapłańskie otrzymał w 1915 r., kiedy został mianowany na wikariusza parafii Bełżyce (dekanat lubelski). Następnie, w latach 1917–1918, pełnił funkcję wikariusza parafii Nawrócenia św. Pawła w Lublinie, a w roku 1919 w parafii Narodzenia Najświętszej Marii Panny w Grabowie oraz św. Michała Archanioła w Kurowie. Kapelan Wojska Polskiego w okresie 1 czerwca 1919 do 1925 r., w tym także podczas wojny polsko-bolszewickiej 1920 r.
W latach 1924–1926 ks. Cybulski był wikariuszem i prefektem w Państwowym Gimnazjum Koedukacyjnym im. Bartosza Głowackiego w Tomaszowie Lubelskim. W tym czasie zamieszkiwał przy parafii Zwiastowania Najświętszej Marii Panny w Tomaszowie Lubelskim oraz zastępował ks. proboszcza Józefa Mastalerza (w okresie od 8 lipca 1926 r. do 1 sierpnia 1926 r.). W 1926 r. ks. Cybulski został przeniesiony na stanowisko prefekta gimnazjum do Zamościa (do roku 1931). W latach 1926–1928 był także rektorem kościoła św. Katarzyny w Zamościu. 1 lipca 1933 r. został przeniesiony do gimnazjum Jagiełły w Krasnymstawie (do roku 1938).
W ramach przygotowań do powstania warszawskiego ks. Cybulski został przydzielony do III Obwodu Wola. Do 31 lipca 1944 r. ks. Cybulski pełnił funkcję kapelana batalionu „Chrobry I”. 1 sierpnia nie dotarł jednak na miejsce zbiórki. Z batalionem dzielił los powstańczy na Starym Mieście. Towarzyszył powstańcom m.in. w próbach zdobycia Dworca Gdańskiego w dniach 22–24 sierpnia 1944 r., udzielając absolucji żołnierzom przed wyruszeniem do walki.
Postać ks. Henryka Cybulskiego związana jest z jedną z legendarnych historii z okresu powstania warszawskiego. Dotyczy ona figury Jezusa Chrystusa z cudownego krucyfiksu znajdującego się w katedrze warszawskiej. 17 września 1944 r. katedra stanęła w płomieniach. Ksiądz Wacław Karłowicz ps. Andrzej Bobola, starając się ratować sytuację, ruszył do katedry. Udało mu się zdjąć z cudownego krucyfiksu figurę Chrystusa i wynieść ją z pożaru. Po bombardowaniu ludzie spontanicznie utworzyli procesję i przenieśli figurę do klasztoru sakramentek. Po zniszczeniu budynku figura trafiła do kościoła dominikanów przy ul. Freta. Tam w podziemiach mieścił się powstańczy szpital. Ranni leżeli na posadzce, jeden obok drugiego, wśród nich położono cudowną figurę. W tym miejscu posługę kapłańską pełnił ks. Henryk Cybulski. Odwiedzał rannych, spowiadał ich, udzielał ostatniego sakramentu. Zgodnie z relacją samego ks. Cybulskiego:
W kącie piwnicy, gdzie spowiadałem panowała nieprzenikniona ciemność. Z trudem przesuwałem się między rannymi. Leżeli ściśnięci obok siebie, stanowiąc jedno męczeńskie ciało pokryte wspólną raną. Ciało, które odzywało się jękiem, skargą, i szeptem błagalnej modlitwy. Dotykam rąk. Nachylam się nad biednymi głowami. Słucham gorączkowych szeptów i rozgrzeszam: Niech się zmiłuje nad wami wszechmogący Bóg. Wydawało mi się, że wszystkich wyspowiadałem. Nie, pozostał jeszcze jeden żołnierz. Nachylam się nad nim, namaszczam go i pytam: chcesz się spowiadać? Nic nie odpowiedział. Rozumiem. Skończyła się jego męka, bo śmierć wydawała się, że jest jedynym wyzwoleniem z tych piekieł. Jednak przesuwam ręką wzdłuż ciała, jest zimne i nagie. Nie żyje. Trzeba ciało stąd zabrać tylko, dlaczego zwłoki są stwardniałe na kamień? Po chwili ktoś przyniósł świeczkę. O Boże! Okryty żołnierskim płaszczem, leżał cudowny Pan Jezus z katedry św. Jana. Leżał Bóg pośród swoich żołnierzy. Wyniesiony z płonącego miasta, zdjęty z krzyża, spoczywał na podłodze w piwnicy.
Taka to była wielokrotnie później powtarzana historia spotkania ks. Cybulskiego z cudowną figurą Jezusa Chrystusa w powstańczym szpitalu w podziemiach kościoła Dominikanów pw. św. Jacka przy ul. Freta.
Na początku października wraz ze Zgrupowaniem „Chrobry II” przeszedł kanałami do Śródmieścia. W trakcie posługi w II Batalionie „Lecha Grzybowskiego” (Zgrupowanie „Chrobry II”) został ranny i dostał się do niewoli niemieckiej. Trafił do Oflagu II C Woldenberg – numer jeniecki 101455.
Po wojnie ksiądz Cybulski wrócił w rodzinne strony. W latach 1958–59 uczył Gimnazjum Jagiełły w Krasnymstawie. W 1959 r. przeszedł na emeryturę i zamieszkał w Domu Diecezjalnym w Lublinie, przy ul. Ogrodowej 12. W 1952 r. otrzymał odznaczenie kanonika honorowego Kapituły Katedralnej Lubelskiej. Zmarł 9 stycznia 1975 r. w Lublinie.
Stefan Kołucki
BIBLIOGRAFIA
- Kulik H., Kulik R., Monografia rzymskokatolickiej parafii Świętej Trójcy w Komarowie 1920–2015 Komarów – filia parafii Łabunie 1750–1920; [dostęp: 28.09.2021]
- Strona internetowa I Liceum Ogólnokształcące im. Władysława Jagiełły w Krasnymstawie [dostęp: 31.08.2021].
- „Wiadomości Diecezjalne Lubelskie”, 1926, nr 3 [dostęp: 28.09.2021]
- Wójcicki S., Dziedzictwo kulturowe gminy Kurów, Kurów 2014.
MIEJSCA W WARSZAWIE
- Ogród Krasińskich – jedno z miejsc odprawiania mszy polowych przed próbami zdobycia Dworca Gdańskiego przez powstańców.
- ul. Freta 10, podziemia kościoła rzymskokatolickiego dominikanów pw. św. Jacka – szpital polowy, w którym ks. Cybulski trafił na cudowną figurę Jezusa Chrystusa z warszawskiej katedry.
