Jego Eminencja
Franciszek Kard. Macharski
Arcybiskup Metropolita Krakowski
Z głębokim żalem przyjąłem wiadomość o śmierci Księdza Profesora Józefa Tischnera. Przychodzą mi na myśl jego własne słowa: „Kie pudziemy z tela, to nos bedzie skoda/ Po górach, dolinach płakać bedzie woda” (Filozofia po góralsku).
Głęboko odczuwam stratę tego Kapłana, który był człowiekiem Kościoła, zawsze zatroskanym o to, by w obronie prawdy nie stracić z oczu człowieka, którego Bóg wybrał, umiłował i odkupił, i który oczekuje zbawienia. Był obdarzony niezwykłym talentem obserwacji świata i życia. A wszystko, co dostrzegał, odnosił do Boga, który jest miłością. W tej perspektywie tworzył podwaliny do realizacji idei dialogu ze wszystkimi ludźmi dobrej woli, również z tymi, którzy nie zaznali łaski wiary. Filozof i teolog, który był otwarty na człowieka, a równocześnie nigdy nie zapominał o Bogu. Stworzył duchowe podstawy etyki solidarności, która dziś nadaje kierunek trudnym zmaganiom narodu polskiego o taki kształt demokracji, w której byłaby respektowana godność każdej osoby ludzkiej.
Wspominam nasze ostatnie spotkanie na Wawelu, podczas mojej pielgrzymki do Polski. Był już wtedy głęboko dotknięty cierpieniem. Wiem, że znosił je z pełną świadomością i pogodą ducha, która wypływała z wiary w nieskończone miłosierdzie Boże i ze zjednoczenia z cierpiącym Chrystusem. Do końca starał się tworzyć, a perspektywa rychłego spotkania z Panem nadawała jego twórczości szczególny wymiar świadectwa.
Proszę Boga, aby przyjął ofiarę jego owocnego życia i długotrwałego cierpienia i by wprowadził go do swojej chwały. W ten sposób łączę się w modlitwie za duszę drogiego Księdza Józefa z jego Rodziną i ze wszystkimi uczestnikami uroczystości pogrzebowej w Krakowie i w Łopusznej. Wszystkim też z serca błogosławię: w imię Ojca i Syna i Ducha Świętego.
+ Jan Paweł II, Papież
Watykan, 29 czerwca 2000 r.
KSIĄDZ JÓZEF TISCHNER urodził się 12 marca 1931 r. w Starym Sączu i został ochrzczony 2 kwietnia tegoż roku w starosądeckim kościele parafialnym. Rodzice byli nauczycielami: ojciec – Józef – pochodził z Sącza, matka – Weronika z Chowańców – z Jurgowa. Dzieciństwo i młodość spędził w Łopusznej, gdzie ojciec otrzymał w 1932 r. posadę kierownika szkoły. Rodzina Tischnerów mieszkała w budynku szkolnym; to dlatego w późniejszych latach autor Historii filozofii po góralsku podpisywał się niekiedy: „Józek Szkolny”. Jego dzieciństwo było szczęśliwe: żył życiem dziecka wiejskiego, jak jego rówieśnicy, a zarazem inteligenckiego – z domu wyniósł szacunek dla literatury i pracy intelektualnej. Podczas wojny Tischnerowie musieli na kilka lat opuścić Łopuszną. Przez pewien czas mieszkali w Rabie Wyżnej, a w 1942 r. ojciec został skierowany do pracy w szkole powszechnej w Rogoźniku. W 1945 r. wrócili do Łopusznej, gdzie pozostali aż do przejścia na emeryturę. W tym czasie Józef był już uczniem gimnazjum w Nowym Targu. W 1949 r. zdał tzw. dużą maturę i, zgodnie z wolą ojca, złożył papiery na Wydział Prawa Uniwersytetu Jagiellońskiego, mimo iż wcześniej podjął decyzję, że zostanie księdzem. Po zaliczeniu pierwszego roku prawa, w maju 1950 r. zapukał do bramy seminarium duchownego przy ul. Podzamcze w Krakowie. Pozostał studentem UJ – ale już na Wydziale Teologicznym.
Józef Tischner studiował teologię w najtrudniejszym dla Kościoła okresie w powojennej historii Polski. Na lata jego studiów przypada m.in. głośny proces księży z kurii krakowskiej, uwięzienie prymasa Stefana Wyszyńskiego i internowanie abp. Eugeniusza Baziaka oraz usunięcie wydziałów teologicznych z uniwersytetów. Tischner postanowił poświęcić się nauce. Pod wpływem x. prof. Kazimierza Kłósaka rozwijał swe zainteresowania filozoficzne, interesując się szczególnie filozofią niemiecką. Wzorem duszpasterza był mu x. prefekt Jan Pietraszko, późniejszy biskup. Na ostatnim roku miał wykłady z etyki społecznej z x. dr. Karolem Wojtyłą. Święcenia kapłańskie przyjął 26 czerwca 1955 r. w katedrze wawelskiej z rąk bp. Franciszka Jopa. Zachęcony przez x. Kłósaka podjął studia na Wydziale Filozofii Chrześcijańskiej Akademii Teologii Katolickiej w Warszawie (1955-1957). Po odwilży październikowej – i powrocie do Krakowa w związku z przywróceniem nauki religii w szkołach – kontynuował je na Wydziale Historyczno-Filozoficznym UJ (1957-1959). Zajmował się w tym czasie głównie filozofią Edmunda Husserla. Równocześnie pracował jako wikariusz i katecheta w parafii św. Mikołaja w Chrzanowie (1957-1959) i parafii św. Kazimierza w Krakowie (1959-1963). W 1963 obronił doktorat u prof. Romana Ingardena na Uniwersytecie Jagiellońskim. Wraz z uzyskaniem stopnia naukowego rozpoczął wykłady z filozofii w Wyższym Seminarium Duchownym w Krakowie. W połowie lat 60. podjął współpracę z „Tygodnikiem Powszechnym” i miesięcznikiem „Znak”, z którymi pozostał związany do końca życia. W 1965 r. przeprowadził się z wikarówki parafii św. Kazimierza do domu księży profesorów przy ul. św. Marka 10, gdzie mieszkał do lat 90.
Lata 70. były dlań okresem intensywnej pracy duszpasterskiej. Pełnił obowiązki duszpasterza krakowskiej inteligencji, którą gromadziły jego popularne „trzynastki”, odprawiane w kościele pw. św. Anny. Współpracował z wieloma środowiskami: lekarzami, uczonymi, artystami, był cenionym rekolekcjonistą i wykładowcą. W 1974 r. habilitował się na ATK na podstawie pracy Fenomenologia świadomości egotycznej. W drugiej połowie lat 70. włączył się w ruch niezależnych inicjatyw kulturalnych (m.in. tzw. Uniwersytetu Latającego). W 1975 r. ukazała się jego pierwsza książka Świat ludzkiej nadziei. W drugiej połowie lat 70. rozpoczął pracę nad kolejną – Polski kształt dialogu – którą poświęcił zderzeniu chrześcijaństwa z marksizmem.
Z ruchem „Solidarności” związał się od początku jego powstania; 19 października 1980 r. wygłosił w katedrze wawelskiej głośną homilię do przywódców nowo powstałego związku (Solidarność sumień), która dała początek opublikowanej rok później Etyce solidarności. W 1981 r. był gościem I Ogólnopolskiego Zjazdu Delegatów „Solidarności” w Gdańsku. Wraz z działaczami NSZZ „Solidarność” Rolników Indywidualnych organizował w latach 80. pomoc dla Podhala (sprowadzanie maszyn rolniczych z Austrii, organizowanie wyjazdów na praktyki gospodarskie). Jako kapelan Związku Podhalan zainicjował tradycję sierpniowych Mszy Świętych w intencji ojczyzny w kaplicy pod Turbaczem (od 1982 r.), na które przybywali pielgrzymi z całej Polski. Równocześnie od 1980 r. wykładał filozofię dramatu w Państwowej Wyższej Szkole Teatralnej w Krakowie oraz na Wydziale Filologicznym UJ. Współtworzył też Wydział Filozoficzny PAT (1981), pełnił funkcję jego dziekana, a od 1985 był profesorem nadzwyczajnym tej uczelni. Współtworzył Instytutu Nauk o Człowieku w Wiedniu (1981), wielokrotnie też uczestniczył w organizowanych przez tę instytucję spotkaniach intelektualistów z Janem Pawłem II w Castel Gandolfo. Po zamachu na Papieża w maju 1981 r. x. Józef Tischner po raz pierwszy został zaproszony do polskiej telewizji – wygłosił komentarz do tego wydarzenia. W latach 80. ukazały się kolejne książki Tischnera, m.in. Myślenie według wartości (1982) i Polska jest Ojczyzną. W kręgu filozofii pracy (1985). Zwieńczeniem pracy naukowej prowadzonej w tym okresie była opublikowana w 1990 r. Filozofia dramatu.
Lata 90. to okres, w którym x. Tischner zbiera owoce swoich wcześniejszych zaangażowań i jednocześnie zdobywa ogromna popularność w całej Polsce. Staje się autorytetem nie tylko w sprawach wiary czy filozofii. Wyrazem uznania są m.in. doktoraty honorowe Uniwersytetu Łódzkiego i Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Krakowie, a także nagrody: im. Stefana Kisielewskiego (1993) i im. Xawerego Pruszyńskiego (1993). W 1999 r. zostaje kawalerem Orderu Orła Białego. Dużo w tym czasie publikuje, głównie zbiory szkiców i esejów poświęconych problematyce filozoficznej, społecznej i religijnej. W 1998 r. ukazuje się kontynuacja Filozofii dramatu – Spór o istnienie człowieka. Wielkim powodzeniem wśród czytelników cieszą się pisane stylizowaną gwarą podhalańską gawędy filozoficzne Historia filozofii po góralsku (1997). Szeroką popularność przyniosły x. Tischnerowi także audycje radiowe i programy telewizyjne.
W ostatnich latach życia x. Józef Tischner ciężko zachorował na raka krtani. Kolejne operacje i postępy choroby pozbawiły go możliwości mówienia. Mimo to prawie do ostatniej chwili wciąż pisał; z tego czasu pochodzą przejmujące teksty o Bożym Miłosierdziu oraz niewielka książeczka pt. Pomoc w rachunku sumienia. Zmarł 28 czerwca 2000 r. w Krakowie. Pochowany został 2 lipca w Łopusznej.
źródło: Tischner.pl
