Episkopat Polski włączył się w obchody, które przypomniały o niepodległości Polski i które stały się także okazją do patriotycznych manifestacji, organizowanych przez działaczy opozycji antykomunistycznej. Mimo represji i kontroli ze strony aparatu bezpieczeństwa, w wielu miastach Polski zostały złożone kwiaty w miejscach pamięci i kościołach, rozrzucano rocznicowe ulotki i klejono plakaty, organizowano nawet pochody nawiązujące nie tylko do 1918 r., ale także do innych „zakazanych” rocznic, jak mordu katyńskiego. Przywoływana była także postać wybranego miesiąc wcześniej papieża-Polaka, Jana Pawła II.
Istotnym elementem obchodów 1978 r. był z całą pewnością okolicznościowy list biskupów, ale ważne okazało się także osobiste zaangażowanie tych samych biskupów, z których publicznie wystąpiło tego dnia aż 38, wygłaszając co najmniej 75 przemówień. Najmocniejsze było kazanie bp. Ignacego Tokarczuka, który zwracając się do prawie 1000 osób zebranych w katedrze przemyskiej wskazywał, że Polska nie posiada pełnej suwerenności, gdyż w swych inicjatywach politycznych i społecznych wciąż ograniczana jest przez Związek Sowiecki.
SŁOWO BISKUPÓW NA 60-LECIE ODZYSKANIA NIEPODLEGŁOŚCI POLSKI
Naród Polski przywiązuje wielką wagę do daty 11 listopada. Wszyscy wiemy, że jest to data historyczna i przełomowa w naszych dziejach. Po stu dwudziestu przeszło latach Polska odzyskała niepodległość. W 1795 r. państwo polskie – Rzeczypospolita Trzech Narodów – zniknęła z map Europy. W 1918 r. znowu wróciła na te mapy. Polacy, którym przez okres rozbiorów narzucano obce obywatelstwa, znaleźli się znów we własnym Państwie. Niepodległość była wywalczona, wycierpiana, wypracowana, wymodlona przez kilka pokoleń Polaków. Jak niedawno wykazał jeden z naszych historyków, począwszy od Konstytucji 3 Maja i Komisji Edukacyjnej – rozpoczęła się świadoma działalność na rzecz przyszłej niepodległości, na rzecz kształtu, jaki ma przybrać odrodzona Ojczyzna. Dla tej wielkiej sprawy Rodacy nasi w ciągu całego XIX stulecia nie szczędzili wysiłków i ofiar. Nigdy Naród polski nie zrezygnował z naturalnego prawa, jakim jest prawo każdego narodu do wolności, do stanowienia o sobie we własnych granicach. Świadczą o tym zarówno zbrojne powstania, jak organiczna praca od podstaw. Świadczy o tym wielka odnowa polskiej kultury i twórczości, a wreszcie postawa szerokich kręgów społeczeństwa wszystkich warstw i stanów.
Dlatego trzeba przypominać stale tę ważną dla naszego Narodu datę – 1918 roku. Słusznie więc przypomina się obecnie 60-lecie odzyskania niepodległości. Naród ma prawo do tego, aby znać pełną prawdę o swojej własnej historii. Żyją jeszcze ludzie, którzy czynnie uczestniczyli w wydarzeniach dwóch pierwszych dziesięcioleci naszego wieku. Ludziom tym, jak i wszystkim pokoleniom Polaków okresu rozbiorów, niestrudzenie zmagającym się o prawa narodów, cały Naród polski winien wdzięczność i cześć. Episkopat Polski pragnie dać wyraz tej czci i wdzięczności w imieniu całego społeczeństwa katolickiego.
Sprawa niepodległości naszej Ojczyzny dojrzewała długo i z trudem w ciągu dziewiętnastego stulecia, jako problem moralny w dziedzinie życia międzynarodowego na kontynencie europejskim. Rozbiory Polski były naruszeniem ładu moralnego w Europie, tak jak naruszeniem porządku moralnego jest każde przywłaszczenie cudzej własności. Jest nim również w nieporównanie większej skali zabór cudzych ziem i dążność do wynarodowienia ujarzmionej ludności. Naprawienie porządku moralnego domaga się zwrócenia zabranej własności. W wymiarze międzynarodowym naprawienie ładu moralnego domagało się oddania pokrzywdzonemu Narodowi jego ziemi i przywrócenia mu wszystkich jego praw. Tak więc sprawa niepodległości Polski była rzeczą konieczną dla Europy, jeśli stosunki międzynarodowe na naszym kontynencie miały się układać nie na zasadzie brutalnej przemocy, ale na zasadzie poszanowania praw narodów.
Do tych praw stale musimy się odwoływać wobec Europy i świata. Poszanowanie wszystkich praw naszego Narodu i całości terytorialnej, jest i musi pozostać podstawą ładu międzynarodowego na kontynencie europejskim.
Przypomnienie 60. rocznicy odzyskania naszej niepodległości zobowiązuje nas samych, Polaków dziś żyjących, do pogłębiania i umacniania odpowiedzialności za wspólne dobro całego Narodu. Nie możemy przez nasze błędy i wady osłabić czy narazić na szwank tego wszystkiego, co z takim trudem zostało odbudowane na początku obecnego stulecia. Odpowiedzialność za wolność i suwerenność Polski ciąży na ludziach, którzy sprawują władzę w naszej Ojczyźnie. Trzeba stwarzać takie warunki życia społecznego, aby Naród czuł się w pełni gospodarzem we własnej Ojczyźnie, na własnej, darowanej nam przed wiekami przez Ojca narodów – ziemi. Trzeba także dołożyć wszelkich starań, aby przezwyciężyć liczne zagrożenia wewnętrzne, przede wszystkim w dziedzinie moralności społecznej, rodzinnej i osobistej.
Uświadomienie sobie doniosłości historycznej chwili połączymy z modlitwą dziękczynną od Ojca narodów – za przywrócenie nam wolności życia i bytowania we własnej Ojczyźnie.
Dlatego też, jako wyraz naszej wdzięczności, będą odprawiane w katedrach, kościołach parafialnych, zakonnych i rektorskich – uroczyste Nabożeństwa, przez Księży Biskupów i Duszpasterzy, w dniu 11 i 12 listopada, w czasie ustalonym przez właściwe władze duchowne. Na zakończenie modlitwy należy odśpiewać hymn Boże coś Polskę lub pieśń Serdeczna Matko.
Ojczyźnie naszej z serca błogosławimy.
+ Stefan Kard. Wyszyński, Prymas Polski
Kardynałowie, Arcybiskupi i Biskupi obecni na Konferencji
ZARZĄDZENIE
W roku bieżącym w dniu 11 listopada przypada 60-lecie odzyskania niepodległości Polski. W związku z tym we wszystkich świątyniach Archidiecezji Warszawskiej należy:
1. w dniu 5 listopada
– ogłosić wiernym o zbliżającej się rocznicy i zapowiedzieć o nabożeństwie dziękczynnym w miejscowej świątyni w dniu 12 listopada wraz z odczytaniem słowa Biskupów Polskich.
– ogłosić, że w Katedrze św. Jana w dniu 11 listopada (sobota) o godz. 18.00 odbędzie się uroczyste nabożeństwo dziękczynne z przemówieniem Księdza Prymasa
2. w dniu 12 listopada
– odczytać na Mszach św. Słowo Biskupów Polskich na 60-lecie odzyskania Niepodległości Polski.
– odprawić uroczyste nabożeństwo dziękczynne, na zakończenie którego odśpiewać Boże coś Polskę.
+ bp Jerzy Modzelewski
Biskup Sufragan Warszawski
Wikariusz Generalny
