Ks. Antoni Czajkowski urodził się 13 listopada 1909 r. jako syn Wojciecha i Aleksandry z d. Babińskiej. Święcenia kapłańskie przyjął z rąk abp. Stanisława Galla 27 sierpnia 1939 r. Od września 1939 r. był kapelanem Szpitala Klinicznego Dzieciątka Jezus w Warszawie. Został też zaprzysiężony jako żołnierz Związku Walki Zbrojnej. W październiku 1939 r. aresztowany przez gestapo w ramach akcji prewencyjnej. Po wyjściu na wolność przeniesiono go do Piaseczna. W listopadzie 1939 r. utworzył punkt przerzutowy dla uciekających na Węgry. W marcu 1941 r. wraz z innymi działaczami reaktywował miejscowy oddział Stronnictwa Narodowego. Następnie wyjechał do parafii Borzęcin Duży. Uciekając przed gestapo, trafił do Lubani, gdzie mieszkał do lutego 1942 r., posługując się fałszywymi dokumentami.
Po powrocie do Warszawy podjął pracę kapelana w Wyższej Szkole Pielęgniarek. Równolegle studiował prawo cywilne na tajnym Uniwersytecie Warszawskim oraz wygłaszał prelekcje dla sanitariuszek i żołnierzy tajnej Szkoły Podchorążych Rezerwy Piechoty. Objął też obowiązki sekretarza naczelnego kapelana Armii Krajowej, ks. Stefana Kowalczyka ps. Biblia. Sam przyjął pseudonim Badur. Był jedynym kapłanem, który nie tylko pełnił posługę duszpasterską, lecz także walczył w czasie powstania warszawskiego. Brał udział m.in. w zdobywaniu kamienic w Alejach Jerozolimskich czy gmachu Zarządu Wodociągów i Kanalizacji na pl. Starynkiewicza. Gdy do oddziału zaczęli zgłaszać się kolejni ochotnicy, powrócił do pierwotnych zadań. 14 sierpnia 1944 r. został awansowany na stopień kapitana i otrzymał przydział jako kapelan Zgrupowania „Chrobry II” (oddziału, w którym wcześniej walczył). Po upadku powstania przedostał się do Grodziska Mazowieckiego. Przez władze kościelne został wysłany do parafii św. Mikołaja w Żdżarach. Następnie wyjechał do Częstochowy, gdzie przebywał aż do wkroczenia Armii Czerwonej.
W marcu 1945 r. ze względu na stan zdrowia zrezygnował z posługi kapelana. Podjął studia na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim i otrzymał tytuł magistra prawa. Oskarżony o współpracę z partyzantką antykomunistyczną i kpt. Kazimierzem Kamieńskim ps. Huzar (ostatni dowódca 6. Brygady Wileńskiej) został skazany na 22 lata pozbawienia wolności i osadzony w więzieniu we Wronkach. Zwolniony w 1953 r. ze względu na stan zdrowia. Powrócił do posługi kapłańskiej. Pracował w parafiach: NMP Wspomożycielki Wiernych w Zalesiu Dolnym, św. Apostołów Piotra i Pawła w Przybyszewie i św. Mikołaja w Dobrem. Od 1978 r. przebywał na emeryturze z zamieszkaniem w Domu Księży Emerytów w Warszawie. W latach 80. współdziałał z Komitetem Katyńskim i Kręgiem Pamięci Narodowej . Uczestniczył w uroczystościach patriotycznych organizowanych w miejscach drażliwych dla ówczesnych władz. W grudniu 1981 r. wraz z ks. Wacławem Karłowiczem poświęcił kamień węgielny pod nowy pomnik w Dolince Katyńskiej na warszawskich Powązkach. Zmarł 4 kwietnia 1985 r. i został pochowany w grobowcu rodzinnym w Kobylinie Borzymach.
Anna Małgorzata Gmyrek
Biogram powstał w ramach III edycji projektu.
Więcej informacji znajdziesz:
- Archiwum Kurii Metropolitalnej Warszawskiej (AKMW): Teczka personalna ks. Antoniego Czajkowskiego 1909–1985:
- Autożyciorys ks. Antoniego Czajkowskiego, mps, b. sygn.
- Sprawozdanie z zajścia na plebanii w Przybyszewie dla Kurii Metropolitalnej Warszawskiej, 17 V 1969, mps, b. sygn..
- Wykaz miejsc posługi ks. Antoniego Czajkowskiego, mps, b. sygn.
- Rocznik archidiecezji warszawskiej zawierający spis duchowieństwa i parafii, Warszawa 1973.
- Żurek Jacek, Czajkowski Antoni, w: Leksykon duchowieństwa represjonowanego w PRL 1945–1989. Pomordowani-więzieni-wygnani, red. Jerzy Myszor, t. 1, Warszawa 2002, str. 38–41.
- Żurek Jacek, Konspiracja niepodległościowa w Łomżyńskiem i udział w niej duchownych katolickich (1945–1952), „Studia Łomżyńskie” 16 (2005), str. 63–86.
Źródła internetowe:
- płk AK Antoni Czajkowski „Badur”, Ogrody wspomnień, https://www.ogrodywspomnien.pl/index/showd/69451 [dostęp: 29.09.2021]
- Olechnowicz Marian, Antoni Czajkowski i Władysław Piotrowski: ksiądz z pistoletem i mistrz obiektywu. Pamiętajmy o nich, Kurier Poranny, 2009, https://poranny.pl/antoni-czajkowski-i-wladyslaw-piotrowski-ksiadz-z-pistoletem-i-mistrz-obiektywu-pamietajmy-o-nich/ar/5221792 [dostęp: 29.09.2021].
- Powstańcze biogramy – Antoni Czajkowski, Muzeum Powstania Warszawskiego, https://www.1944.pl/powstancze-biogramy/antoni-czajkowski,6772.html [dostęp: 29.09.2021].
- Stachnik Paweł, Jedyny kapelan w Powstaniu Warszawskim z bronią w ręku. Dlaczego zdecydował się walczyć?, Ciekawostki historyczne, 2018, https://ciekawostkihistoryczne.pl/2018/08/01/jedyny-kapelan-w-powstaniu-warszawskim-z-bronia-w-reku-dlaczego-zdecydowal-sie-walczyc/ [dostęp:29.09.2021]
